احتمالا بارها شنیده اید که رباط صلیبی یک ورزشکار آسیب دیده یا پاره شده است. رباط صلیبی قدامی یکی از رباط های اصلی زانو محسوب می شود که شایع ترین پارگی، آسیب دیدگی و پیچیدگی در آن رخ می دهد. آسیب یا پارگی رباط صلیبی بیشتر در رشته های ورزشی نظیر فوتبال، بسکتبال، هندبال، والیبال، اسکی و… در هنگام ایست، تغییر مسیر ناگهانی، پرش و فرود آمدن روی پا اتفاق می افتد. بسیاری از افراد، هنگام آسیب دیدگی رباط صلیبی احساس ناپایداری کرده و تحمل وزن بیش از حد را ندارند. در صورتی که رباط صلیبی دچار ضرب دیدگی شود، با استراحت و تمرینات توانبخشی می توان به بازیابی مجدد رباط کمک کرد؛ اما اگر رباط صلیبی پاره شود نیاز به جراحی برای تعویض رباط پاره شده دارد.
در این مقاله قرار است در مورد انواع رباط صلیبی صحبت کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که چرا ممکن است دچار آسیب شود.
رباط صلیبی کجاست؟
زانو از چهار رباط اصلی تشکیل شده که شامل رباط های طرفی داخلی و خارجی و رباط های صلیبی قدامی و خلفی است. رباط های وظیفه اتصال استخوان ها به یکدیگر را بر عهده دارند. رباط صلیبی نیز وظیفه دارد استخوان ران را به ساق پا متصل کند. این رباط ها به صورت مایل داخل مفصل قرار گرفته اند. رباط صلیبی قدامی با لیگامان مایل داخلی هم جهت بوده و حرکت ساق پا به جلو و حرکت زانو به داخل را کنترل می کند. در مقابل رباط صلیبی خلفی با لیگامان مایل به خارج، هم جهت بوده و حرکت ساق پا رو به عقب را کنترل می کند.
انواع رباط صلیبی
در کپسول مفصلی زانو، رباط های صلیبی قدامی و خلفی قرار داشته و به خاطر آناتومی خاصی که دارند به این نام معروف شده اند.
رباط صلیبی قدامی: لیگامان صلیبی قدامی از بخش داخلی کندیل خارجی استخوان ران آغاز شده و تا بخش جلویی درشت نی زانو ادامه پیدا می کند. هنگامی که فرد در حالت ایستاده قرار دارد زانو کاملا صاف و لیگامان صلیبی کشیده می شود که با این کار از حرکت زانو به عقب جلوگیری می کند. در صورتی که زانو حالت خمیده داشته باشد، رباط صلیبی حالت کاملا شل به خود خواهد گرفت.
رباط صلیبی پشتی: رباط صلیبی پشتی در مقایسه با نوع قدامی در برابر کشش بسیار مقاوم است و دو برابر آن قدرت دارد. این نوع لیگامان سطح خارجی کندیل داخلی استخوان ران را به قسمت پشتی درشت نی متصل می کند و از حرکت درشت نی به سمت عقب پیشگیری می کند.
پارگی رباط صلیبی چیست؟
لیگامان ها حاوی فیبرهای کلاژن هستند که نیروی حاصل از کشش را تحمل می کنند. اگر روی یک رباط نیروی کششی حداکثری وارد شود، زانو کاملا صاف شده و رباط صلیبی کشیده می شود و با این کار از حرکت زانو به عقب جلوگیری می کند. وظیفه رباط صلیبی اتصال استخوان ران به ساق پا است؛ اما اگر به طور ناگهانی توقف کنید یا تغییر جهت دهید رباط صلیبی آسیب دیده یا به احتمال زیاد دچار پارگی خواهد شد. برخی مواقع با وارد شدن ضربه مستقیم به زانو نیز رباط صلیبی کشیده می شود.
چه فعالیت هایی منجر به آسیب دیدگی یا پارگی رباط صلیبی می شوند؟
با انجام فعالیت های ورزشی مختلف یا سایر علل رباط صلیبی دچار کشیدگی یا پارگی می شود. با توجه به اینکه آسیب رباط صلیبی بیشتر در ورزشکاران رخ می دهد اما در ورزش هایی همچون فوتبال، بسکتبال، والیبال، هندبال، اسکی، تکواندو، بوکس و… این موضوع بسیار شایع تر است. در این رشته های ورزشی افراد در هنگام مسابقه به دلیل سرعت بالایی که دارند زانو های خود را در زاویه اشتباه می چرخانند و لیگامان صلیبی خود را دچار آسیب یا پارگی می کنند.
رباط صلیبی زانو به علت فعالیت های دیگری مثل شغل های خاص، فعالیت های روزمره یا تصادف اتومبیل پاره یا آسیب می ببیند. در هنگام آسیب دیدگی صدایی شبیه به ترکیدن خواهید شنید که همراه با درد شدید است. بیشتر اوقات فرد بعد از آسیب دیدن رباط صلیبی توانایی ادامه بازی یا فعالیت را ندارد. آسیب رسیدن به رباط های صلیبی در فعالیت های زیر بسیار شایع است؛ از همین رو در چنین مواقعی مراقب پا و زانوی خود باشید.
- ایست ناگهانی در هنگام دویدن
- کم کردن سرعت در زمان دویدن
- تغییر مسیر سریع در حین دویدن
- پریدن یا فرود نادرست از بلندی
- صدمه از طریق تماس مثل تکل فوتبال
- استفاده زیاد از پا در اثر فعالیت و ضربه های مکرر مثل حرکات رزمی
انواع آسیب های لیگامان صلیبی
آسیب به رباط صلیبی درجه بندی مختلفی دارد و به کشیدگی های درجه یک، دو و سه تقسیم می شوند. در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم:
کشیدگی درجه یک (آسیب خفیف)
کشیدگی درجه یک رباط صلیبی مربوط به زمانی است که رباط کشیده شود. این کشش بسیار خفیفی بوده و پارگی به همراه ندارد. آسیب خفیف به زانو سبب درد و تورم زانو شده و احتمال آسیب دیدگی در زانو را افزایش می دهد.
کشیدگی درجه دوم (آسیب های متوسط)
در این درجه از آسیب دیدگی بافت رباط تا حد زیادی پاره شده یا پارگی همراه با خونریزی صورت می گیرد. در صورت تماس و لمس زانو احساس درد شدیدی خواهید کرد و ممکن است مفصل در طول فعالیت حالت پایدار نداشته باشد که نتیجه آن عدم حرکت زانو و از دست دادن عملکرد است.
کشیدگی درجه سوم (آسیب دیدگی شدید)
در آسیب دیدگی رباط صلیبی از نوع شدید رباط کاملا پاره شده و دو قسمت می شود. بسیاری از مواقع ممکن است خونریزی زیر پوستی داشته باشید. با توجه به اینکه تمام بافت های مفصل از بین رفته، حساسیت وجود دارد اما درد محدود و کم است. در عرض یک تا دو ساعت داخل مفصل خونریزی اتفاق خواهد افتاد. با جدا شدن کامل رباط ها از استخوان در زانو حالت بی ثباتی و ناپایداری به وجود می آید؛ به همین دلیل زانو توانایی تحمل وزن را نخواهد داشت. کشیدگی درجه سوم رباط صلیبی؛ همچنین تعادل فرد را در ایستادن و راه رفتن مختل می کند و حتی ممکن است هیچ دردی را احساس نکنید چون که به فیبرهای مربوط به درد نیز آسیب رسیده است.
دلایل آسیب به رباط های صلیبی زانو
رباط های زانو به دلایل مختلفی دچار آسیب یا پارگی می شوند و فعالیت های زانو را مختل می کنند. از جمله عوامل مهم در آسیب دیدگی زبان های صلیبی زانو که منجر به پارگی، کشیدگی و در رفتگی می شود عبارتند از:
چرخش زانو
در صورتی که زانو به صورت خیلی ناگهانی چرخش پیدا کند، باعث کشیدگی، دررفتگی و پارگی رباط های زانو خواهد شد.
وارد شدن ضربه شدید به زانو
اگر در اثر فعالیت و سوانح مختلف مثل تصادف زانو متحمل ضربه و فشار زیادی شود، رباط صلیبی با آسیب مواجه خواهد شد.
حرکت ناگهانی زانو
چنانچه هنگام خم و راست کردن زانو، فشار به طور ناگهانی و با فشار زیاد به زانو وارد شود سبب آسیب رباط های زانو خواهد شد.
پرش
پرش نامناسب از ارتفاع یا بلندی می تواند باعث آسیب به رباط صلیبی گردد.
حرکات ناگهانی ورزشی
ایست ناگهانی در هنگام دویدن، انتقال وزن از یک پا به پای دیگر به صورت اتفاقی موجب آسیب دیدگی یا کشیدگی رباط صلیبی می شود.
هورمون
سطح ترشح استروژن در صورتی که افزایش پیدا کند، کشیدگی یا پارگی رباط صلیبی رخ خواهد داد.
علائم و نشانه های آسیب به رباط صلیبی
کشیدگی و آسیب دیدگی رباط صلیبی در بین خانم ها بیشتر از آقایان است. اکثر افراد هنگام پارگی رباط صلیبی صدایی شبیه به ترکیدن می شنوند. علائم و نشانه های رایج آسیب به رباط صلیبی موارد زیر هستند:
درد
اگر آسیب دیدگی جزئی باشد ممکن است اصلا درد احساس نکنید یا فقط در امتداد مفصل زانو درد داشته باشید؛ اما بعضی از افراد هم هستند که با ایستادن و فشار آوردن به پا درد زیادی را احساس می کنند.
تورم
در ۲۴ ساعت نخست آسیب دیدگی امکان زیادی وجود دارد که زانو ورم کند در این صورت با گذاشتن یخ روی زانو و بلند کردن پا می توانید ورم را کمتر کنید.
مشکل در راه رفتن
در صورتی که نتوانید روی پای آسیب دیده خود بایستید در هنگام راه رفتن با مشکل روبرو خواهید شد.
دامنه حرکتی کمتر
بعد از آسیب یا پارگی رباط صلیبی برای مدت زیادی نمی توانید روی پای خود بایستید یا راه بروید و زانویتان را خم و راست کنید.
حساسیت به لمس
اگر فرد ناحیه رباط صلیب آسیب دیده را لمس کند در رباط صلیبی و اطراف آن درد شدیدی احساس خواهد کرد.
مراجعه به پزشک برای درمان رباط صلیبی
یکی از رایج ترین حوادثی که هر ورزشکار ممکن است با آن روبرو شود، آسیب به رباط صلیبی است که در آن رباط دچار پارگی یا کشیدگی می شود. این آسیب دیدگی بیشتر در رشته های فوتبال، والیبال، بسکتبال و… با علائمی نظیر درد و تورم، کاهش دامنه حرکتی، اختلال در راه رفتن و درد شدید هنگام لمس کردن بروز پیدا می کند. اگر خود یا نزدیکان دچار پارگی یا کشیدگی رباط صلیبی شدید باید به یک پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا تحت درمان قرار بگیرید. دکتر فرهاد شهبازی از جراحان و پزشکان متخصص ارتوپد هستند که می توانند در معالجه و درمان آسیب دیدگی ها مربوط به زانو و مفاصل جدید ترین روش های درمانی را ارائه دهند.
